Nieistniejące kościoły Krakowa

Kościół św. Zofii

Drewniany kościółek św. Zofii znajdował się na Skałce, na terenie klasztoru paulinów przy kościele św. Michała. Pełnił funkcję kaplicy na cmentarzu przykościelnym przynależnym jego parafii. Wzmiankowany jest po raz pierwszy w 1598 r. W aktach wizytacji biskupa Jerzego Radziwiłła z 1599 r. wymieniony jest jako zbudowany z drewna. Stefan Świszczowski przypuszcza, że powstał pod koniec XV w. staraniem paulinów sprowadzonych na Skałkę przez Jana Długosza (zapewne po jego śmierci, gdyż ten o kaplicy nie wspomina w Liber beneficiorum; w tym okresie też rozpowszechnia się kult św. Zofii). Stał w pobliżu sadzawki św. Stanisława (między sadzawką a kościołem św. Michała, u podnóża skały, na której wznosił się kościół), wedle starej tradycji – w miejscu rozsiekania zwłok św. Stanisława. Zapewne wobec szczupłości gotyckiego kościoła św. Michała przejął część funkcji parafialnych. Szkic Innocentego Pokorskiego z przełomu XVII i XVIII w. pozwala przypuszczać, że zbudowany był w kształcie wydłużonego prostokąta z dwuspadowym dachem i krzyżem na frontonie. Wewnątrz kaplicy był ołtarz św. Zofii.

W drugiej połowie XVII w. kaplica znajdowała się w ruinie (być może zniszczona podczas potopu szwedzkiego). W 1677 r. zamierzano ją odrestaurować, na przeszkodzie stanęła jednak zaraza (w jej trakcie kościół św. Michała zamknięto, a funkcje parafialne sprawowała właśnie kaplica św. Zofii). Zburzona została około połowy XVIII w., zapewne po zbudowaniu nowego, barokowego kościoła św. Michała (wówczas nabożeństwa pogrzebowe można było odprawiać w krypcie kościelnej).


klasztor na Skałce, w lewym dolnym rogu schematycznie przedstawiona kaplica św. Zofii, Innocenty Pokorski, XVII/XVIII w. (Studia Claromontana, 17/1997)	Sadzawka św. Stanisława na Skałce

kościół na Skałce, na pierwszym planie sadzawka św. Stanisława

Bibliografia

Iwona Kęder, Wojciech Kęder, Kościoły nieistniejące [w:] Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000, s. 450–451.

Maria Krasnowolska, Irena Kmietowicz-Drathowa, Krakowska Skałka: topografia i zabudowa, „Studia Claromontana”, t. 17, 1997, s. 201–271.

Nieznany regest z lat 1582–1672 dotyczący sanktuarium św. Stanisława na Skałce w Krakowie, opr. Janusz Zbudniewek, „Studia Claromontana”, t. 17, 1997, s. 329–416.

Michał Rożek, Nie istniejące kościoły Krakowa, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 1983 (R. 33), s. 95–120.

Stefan Świszczowski, Miasto Kazimierz pod Wawelem, Kraków 1981.

Piotr Jacek (Hiacynt) Pruszcz, Kleynoty stołecznego miástá Krakowa, albo koscioły, y co w nich iest widzenia godnego y znácznego, przez Piotra Hiacyntha Prvszcza, krotko opisane, Powtornie záś z pilnośćią przeyźrzáne, y do druku z additámentem nowych Kośćiołow y Relikwii S. podane, z pozwoleniem Zwierzchnośći Duchowney, Kraków 1745.

Przewodnik abo kościołów krakowskich krótkie opisanie wydany w 1603 z widokami Krakowa, którego już nie ma, opr. Justyna Kiliańczyk-Zięba, Kraków 2002.

2000–2025 Grzegorz Bednarczyk

Materiały z tej strony są objęte prawami autorskimi – zajrzyj do informacji na ten temat.